برای اینکه ما بتوانیم صحبت کنیم، باید پیام‌ها از مغز به دهانمان برسند. پیام‌های ارسال شده به ماهیچه‌ها فرمان می‌دهند که چه زمان و چگونه حرکت کنند تا صدا ایجاد شود. فردی که دچار آپراکسی گفتاری است، به علت آسیب مغزی، این پیام‌ها به طور دقیق ارسال نمی‌شوند. بنابراین ممکن است نتواند زبان یا لب‌های خود را برای بیان صداها به طور صحیح حرکت دهد.
بعضی مواقع نیز کلا ممکن است نتواند صحبت کند. این بیماری علائم مشخصی دارد که متخصصان با بررسی و مشاهده آن‌ها، بیماری را تشخیص داده و برای درمان آن چاره اندیشی می‌کنند. در این مقاله ما قصد داریم به بررسی و مطالعه این اختلال بپردازیم. اگر نیاز به اطلاعات خاصی در مورد این بیماری دارید، همراه ما باشید.
آپراکسی گفتاری چیست؟
آپراکسی گفتاری در واقع یک بیماری عصبی است. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند نمی‌توانند حرکات بدن به ویژه عضلات صورت خود را کنترل کنند. این مشکل در افراد مبتلا به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند که آپراکسی گفتاری یا آپراکسی دهان از جمله رایج‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. افرادی که دچار این مشکل هستند، به هیچ عنوان بر روی حرکات ارادی عضلات صورت، کنترلی ندارند.
لازم به ذکر است که در این بیماری افراد نمی‌توانند به درستی صحبت کنند. زیرا آن‌ها قادر نیستند که لب‌ها و زبان خود را به طور ارادی تکان دهند. اما آیا آپراکسی درمان دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که بله؛ درمان این بیماری شامل روش‌های مختلف مرتبط با مغز و اعصاب یا گفتاردرمانی مثل کلینیک توانبخشی و مشاوره گفتاردرمانی در افسریه می‌شود. زیرا این نوع اختلال در هر فرد به شکل متفاوتی خود را نشان میدهد.
علائم آپراکسی گفتاری
علائم آپراکسی گفتاری در همه افراد یکسان نبوده و ممکن است از فردی به فرد دیگر تغییر کند، ولی در کل اختلالات گفتاری را شامل می‌شود. علائم این بیماری عبارتند از:
مشکل در توالی صدا: این بیماری در توالی صدا مشکل ایجاد می‌کند و مانع از تولید صحیح صدا می‌شود، در نتیجه گفتار نامفهوم خواهد بود.
خطاهای متناقض: این علامت زمانی مشاهده می‌شود که فرد بیمار بار اول یک کلمه را درست تلفظ می‌کند ولی بار دوم برای تولید کردن آن دچار مشکل می‌شود. این تناقض در تولید گفتار نیز از شواهد این بیماری است.
سختی تولید گفتار: افراد مبتلا به این بیماری آهسته و با تلاش زیادی صحبت می‌کنند. در واقع بیان کلمات برای آن‌ها سخت‌تر از افراد معمولی است، زیرا باید برای اجرای حرکات لازم جهت تولید گفتار، نیاز به برنامه‌ریزی دارند.
گفتار یکنواخت و رباتیک: این مشکل مربوط به عروض است که بر ریتم و آهنگ گفتار تاثیر مستقیم داشته و موجب می‌شود گفتار رباتیک و یکنواخت به نظر برسد.
مشکل بازیابی عبارات خاص: یکی دیگر از علائم مشاهده شده در افراد مبتلا به AOS، مشکلات مربوط به بازیابی کلمات یا عبارات خاص است. اغلب اوقات فرد بیمار می‌داند که قصد دارد چه چیزی را بگوید ولی توانایی بازیابی و بیان آن را ندارد.
انواع آپراکسی گفتاری
آپراکسی گفتاری دو نوع بوده که تفاوت آن‌ها در سن جامعه مبتلا به این بیماری است. اکتسابی و کودکان.
آپراکسی گفتاری اکتسابی: این نوع آپراکسی در هر سنی ممکن است رخ دهد. این مشکل مربوط به آسیب دیدن بخش‌هایی از مغز بوده که مسئول صحبت کردن هستند. این اختلال ممکن است در اثر سکته مغزی، آسیب به سر، تومور یا سایر بیماری‌های مربوط به مغز باشد.
آپراکسی گفتاری کودکان: این نوع آپراکسی از بدو تولد همراه کودک است و به نام‌های آپراکسی رشدی گفتار، کلامی رشدی یا آپراکسی مفصلی نیز شهرت دارد. علت بروز آپراکسی گفتاری کودکان هنوز کشف نشده و مطالعات انجام شده برای تشخیص دلایل آن، هیچگونه آسیب مغزی یا تفاوت در ساختار مغز کودک، مشاهده نشده است. بر این اساس، این بیماری یک مسئله ارثی در کودکان بوده و حتما یکی از افراد خانواده به این مشکل دچار بوده‌اند.
دلایل به وجود آمدن مشکل
دلیل اصلی این بیماری هنوز به‌صورت کامل شناخته نشده است، اما شواهد نشان میدهد که این مشکل مربوط به آسیب بخش‌هایی از مغز است که وظیفه کنترل تولید گفتار را بر عهده دارند. از دلایل مهم به وجود آمدن این بیماری می‌توان به سکته مغزی و آسیب نیمکره چپ مغز، آسیب مغزی تروماتیک مانند ضربه مغزی، تومورهای مغزی، بیمارهای نورودژنراتیو مانند (پارکینسون، آلزایمر، فلج فوق هسته)، عوامل ژنتیکی و مواردی از این قبیل اشاره کرد.
به این نکته توجه کنید که آپروکسی گفتار می‌تواند به‌صورت خودبخودی رخ دهد یا بخشی از اختلالات گفتاری را در یک فرد تشکیل دهد. شناسایی و تشخیص این بیماری توسط متخصصان از اقدامات مهم برای درمان به موقع و قطعی آن خواهد بود.
نحوه تشخیص
هیچ علامت یا آزمایش خاصی وجود ندارد که بتوان بر مبنای آن، بیماری آپراکسی گفتاری را تشخیص داد. با توجه به این شرایط، آسیب‌شناسان گفتاری بر اساس تخصص و تجربه خود و بررسی علائم موجود، این مشکل را تشخیص می‌دهند. پس از تشخیص با انجام چند تست، شرایط بیمار مانند ضعف عضلانی یا آفازی را بررسی می‌کند.
در نهایت با توجه به شواهد و علائم موجود تشخیص قطعی خود را اعلام می‌کند. متخصصان آسیب‌شناس گفتار از فرد بیمار در خواست می‌کنند که یک با چند کلمه را چندین بار تکرار کند. با این تمرین، توانایی افراد را در خواندن، نوشتن و انجام حرکات غیر گفتاری بررسی می‌کنند. تشخیص این بیماری در کودکان کمی مشکل‌تر است و والدین و متخصص باید یک بازه زمانی مشخص کودک را تحت نظر قرار دهند و حرکات آن را پیگیری کنند.
روش های درمان آپراکسی گفتاری
حتما از خود پرسیده‌اید که آیا آپراکسی گفتاری درمان دارد یا خیر؟ پاسخ این سوال مثبت است و با توجه به نوع آپراکسی و شدت و ضعف آن، درمان‌های مختلفی برای بهبود شرایط بیمار، پیشنهاد می‌شود. درمان آپراکسی گفتاری با توجه به علت اصلی بیماری و شدت آن و همچنین شرایط و نیازهای فردی هر شخص، انجام می‌شود. برخی از راهکارهای درمانی AOS عبارتند از:
| روش درمان آپراکسی گفتاری | تاثیر در درمان |
| تمرینات گفتاری | گفتار درمانی یک روش درمان آپراکسی گفتاری است. تمرینات گفتاری شامل تمرین کردن مداوم کلمات و عبارات خاص است که روی بهبود دقت و ثبات در تولید کلمات صحیح تمرکز دارد. |
| مفصل درمانی | مفصل درمانی به تمرین صداهای گفتاری خاص می‌پردازد و روی حرکات زبان، لب و فک برای بهتر شدن تولید گفتار تمرکز دارد. |
| آموزش عروضی | آموزش عروضی یکی از روش‌های درمان آپراکسی گفتاری است که روی ریتم و آهنگ گفتار کار می‌کند و به درک ساده و طبیعی‌تر گفتار کمک می‌کند. |
| قرار دادن و شکل‌دهی آوایی | این روش با استفاده از نشانه‌های لمسی و بصری به بیمار کمک می‌کند تا مفاصل خود را در موقعیت صحیح برای تولید صداهای بامعنی و گفتاری قرار دهد. |
| ارتباطات تقویتی و جایگزین | تابلو‌های ارتباطی، دستگاه‌های تولید گفتار یا سایر برنامه‌ها از جمله فناوری‌هایی هستند که به افراد مبتلا به آپراکسی گفتار، کمک می‌کنند تا بتوانند ارتباط موثرتری برقرار کند. |
| روش‌های درمانی چندوجهی | در این روش درمان، تکنیک‌های مختلف درمان AOS را با هم ترکیب کرده تا با تقویت بیان، ریتم و درک زبان، به بهبودی کامل بیمار کمک کنند. |
آیا نیاز است برای درمان آپراکسی گفتاری به متخصص مراجعه کنم؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که با توجه به نقش این بیماری در کاهش قدرت حرف زدن بیمار، برای درمان بهتر و سرعت بخشیدن به روند درمان، نیاز است به متخصص مراجعه کنند. متخصصانی که می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند، عبارتند از: متخصصان گفتار درمانی و متخصصین مغز و اعصاب.
گفتار درمانگر با ارزیابی دقیق گفتار و زبان بیمار، نوع و شدت آپراکسی را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسب را طراحی می‌کند. در صورتی که آپراکسی گفتاری ناشی از آسیب مغزی باشد، یک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند علت آن را شناسایی و درمان کند.
