فاسیولازیس، معمولاً با نام “فاسیولا” یا کپلک جگر گوسفند شناخته میشود، یک بیماری عفونی نادر اما جدی است که توسط باکتری Fusobacterium spp. ایجاد میشود. این بیماری ممکن است در انسانها و حیوانات ایجاد شود و میتواند در موارد مختلفی از جمله عفونتهای جلدی، عفونتهای تنفسی، و عفونتهای دستگاه گوارشی رخ دهد.
فاسیولازیس به عفونت ناشی از ابتلای انسانها و دامها به انگلهای جنس فاسیولا، اعم از فاسیولا هپاتیکا و فاسیولاژیگانتیکا، اطلاق میشود. این انگلها که به صورت کرمهای برگی شکل از رده ترماتودها هستند، در طی مراحل مختلف رشد خود، ابتدا در بافت کبد تشکیل میشوند و پس از بلوغ جنسی، در مجاری صفراوی کبد مستقر میشوند و موجب آسیب به این عضو میشوند.
این انگلها به عنوان انگلهای طبیعی حیوانات نشخوارکننده مانند گوسفند، بز، گاو، گاومیش، خوک، شتر و غیره شناخته شدهاند. فاسیولازیس حیوانی در ایران یک تاریخچه طولانی دارد و همواره به عنوان یکی از مشکلات مهم دامپزشکی مورد توجه قرار گرفته است. اولین مورد انسانی این بیماری در ایران در سال ۱۳۳۴ تشخیص داده شد و از آن زمان، سالانه تعداد معدودی موارد در استانهای مختلف گزارش شده است، به ویژه در گیلان، مازندران، کرمانشاه و اصفهان.
در گیلان، دو اپیدمی بزرگ در سالهای ۱۳۶۸ و ۱۳۷۸ روی داد که بیش از ۱۰۰۰۰ نفر را تحت تاثیر قرار داد. ویژگیهای منحصربهفرد استان گیلان، از جمله بارندگی فراوان، دمای مطلوب و رطوبت، وجود منابع آبی و کانالهای کشاورزی، و شیوع گیاهان آبزی معطر وحشی در اکثر نقاط، تراکم جمعیت بالا، و عادت مردم به مصرف سبزیجات آبزی، به عنوان عواملی مهم در انتقال و شیوع بیماری در این منطقه مطرح میشود.
علائم فاسیولا
علائم فاسیولا میتواند متنوع باشد و بستگی به محل و شدت عفونت داشته باشد. برخی از علائم شایع شامل:
- تورم، درد، و حساسیت در منطقه عفونتی
- تب و لرز
- خستگی و ضعف عمومی
- مشکلات تنفسی مانند سرفه و سرفه خونی (در صورت عفونت تنفسی)
- مشکلات گوارشی مانند اسهال یا استفراغ (در صورت عفونت گوارشی)
درمان فاسیولا
درمان فاسیولا معمولاً شامل موارد زیر است:
- مصرف آنتیبیوتیک: آنتیبیوتیکهایی که علیه باکتریهای Fusobacterium spp. موثر هستند، مانند پنیسیلین و مترونیدازول، تجویز میشوند.
- مراقبت همراه: استراحت، مصرف مایعات، و مصرف داروهای ضد درد و ضد تب به تسکین علائم کمک میکند.
- جراحی: در برخی موارد، مثلاً در صورت وجود آبسه یا تشکیل جمعیت پیشرونده، نیاز به جراحی برای تخلیه و تسکین علائم ممکن است وجود داشته باشد.
تشخیص فاسیولا
تشخیص فاسیولا ممکن است توسط پزشک با استفاده از روشهای زیر صورت پذیرد:
- بررسی فیزیکی: ارزیابی علائم بالینی و بررسی وضعیت جسمی بیمار میتواند به تشخیص کمک کند.
- آزمایشات خون و آزمایشات تصویری: آزمایش خون ممکن است نشانگر نشانگان التهاب و عفونت باشد. همچنین، آزمایشات تصویری مانند سونوگرافی و اسکن CT میتوانند به تشخیص و مشخص کردن محل و شدت عفونت کمک کنند.
سوالات متداول:
۱. آیا فاسیولا به انسان منتقل میشود؟
بله، فاسیولا ممکن است به انسان انتقال یابد، اما این بیماری نسبتاً نادر است و انتقال عموماً از طریق مخاط یا تماس مستقیم با مواد آلوده انجام میشود.
۲. آیا واکسنی علیه فاسیولا وجود دارد؟
در حال حاضر واکسنی علیه فاسیولا موجود نیست، اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
۳. آیا میتوان از آنتیبیوتیکهای دیگر برای درمان فاسیولا استفاده کرد؟
بله، ممکن است در برخی موارد آنتیبیوتیکهای دیگر نیز برای درمان فاسیولا مورد استفاده قرار گیرند، اما تشخیص و تجویز دارو توسط پزشک لازم است.
