براکسیسم (Bruxism) به معنی ساییدن یا فشردن دندانها به طور غیرارادی است. این وضعیت میتواند در شب یا در طول روز اتفاق بیفتد و ممکن است بر اثر عوامل مختلفی از جمله استرس، اضطراب، مشکلات فکی یا حتی عوامل ژنتیکی به وجود آید. براکسیسم ممکن است مشکلات جدیتری همچون آسیب به دندانها، درد فک، سردرد و اختلالات مفصل فکی (TMJ) را به همراه داشته باشد.
انواع براکسیسم
براکسیسم به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- براکسیسم شبانه (Nocturnal Bruxism): این نوع به طور عمده در طول خواب اتفاق میافتد و فرد ممکن است از آن بیخبر باشد. در بسیاری از موارد، این نوع براکسیسم توسط شریک زندگی فرد شناسایی میشود.
- براکسیسم روزانه (Awake Bruxism): این نوع در طول روز و اغلب زمانی که فرد تحت استرس یا اضطراب قرار دارد، اتفاق میافتد. فرد ممکن است به طور ناخودآگاه دندانهای خود را بفشارد یا ساییده و حتی در طول فعالیتهای روزمره (مثل رانندگی) دچار آن شود.
علائم براکسیسم
براکسیسم ممکن است با علائم مختلفی همراه باشد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد یا حساسیت دندانها
- درد فک یا صورت
- سردردهای مکرر به ویژه در ناحیه شقیقه
- صدا دادن دندانها هنگام خواب (که ممکن است توسط شریک زندگی شنیده شود)
- مشکلات مفصل فکی (TMJ)، مثل قفل شدن فک
- ساییدگی دندانها که در صورت عدم درمان ممکن است باعث آسیب دائمی به دندانها شود
علل براکسیسم
براکسیسم به دلایل مختلفی میتواند رخ دهد که برخی از آنها به شرح زیر هستند:
- استرس و اضطراب: یکی از عوامل اصلی براکسیسم است. افراد تحت فشار و استرس ممکن است در خواب دندانهای خود را بفشارند یا در طول روز به طور ناخودآگاه آنها را ساییده کنند.
- مشکلات فکی و دندانی: مشکلاتی مانند عدم تراز بودن دندانها یا ناهماهنگی در بایت دندانها میتواند سبب ایجاد براکسیسم شود.
- مصرف داروها یا مواد: مصرف مواد محرک مانند کافئین یا داروهایی مثل آنتیدپرسانتها و داروهای ضد اضطراب میتواند براکسیسم را تشدید کند.
- عوامل ژنتیکی: برخی از تحقیقات نشان دادهاند که افراد با تاریخچه خانوادگی براکسیسم بیشتر به این وضعیت مبتلا میشوند.
- اختلالات خواب: افراد مبتلا به اختلالات خواب مانند آپنه خواب بیشتر در معرض براکسیسم قرار دارند.
تشخیص براکسیسم
تشخیص براکسیسم معمولاً توسط دندانپزشک صورت میگیرد. برای تشخیص دقیقتر، دندانپزشک ممکن است تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و با معاینه دندانها و مفصل فکی علائم ساییدگی دندانها را مشاهده کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشهایی همچون الکتروانسفالوگرافی (EEG) یا تصاویر رادیوگرافی از فکها و دندانها تجویز کند.
درمان براکسیسم
درمان براکسیسم بستگی به شدت و علل آن دارد. برخی از روشهای درمانی عبارتند از:
- استفاده از محافظ دندان (Mouth Guard): محافظهای دندانی به طور خاص برای جلوگیری از ساییدگی دندانها و آسیب به آنها طراحی شدهاند. این محافظها میتوانند به ویژه در براکسیسم شبانه مفید باشند.
- درمان استرس و اضطراب: اگر استرس عامل اصلی براکسیسم باشد، مشاوره روانشناسی، درمانهای رفتاری، یا استفاده از تکنیکهای آرامسازی مانند یوگا یا مدیتیشن میتواند کمککننده باشد.
- دارو درمانی: برخی از داروها میتوانند به کنترل علائم براکسیسم کمک کنند. داروهای ضد اضطراب، مسکنها یا داروهای شلکننده عضلات میتوانند در کاهش فشردن دندانها مؤثر باشند.
- درمان فکی: اگر براکسیسم ناشی از مشکلات فکی یا عدم تراز دندانها باشد، درمانهای دندانی مانند ارتودنسی یا ترمیم بایت میتواند مفید باشد.
- تغییرات در شیوه زندگی: کاهش مصرف کافئین، اجتناب از مصرف الکل و سیگار و بهبود خواب میتواند به کاهش وقوع براکسیسم کمک کند.
پیشگیری از براکسیسم
- کاهش استرس: یادگیری روشهای مدیریت استرس میتواند از وقوع براکسیسم جلوگیری کند.
- مراقبت از دندانها: مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی مشکلات دندانی و فکی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
- تغییر عادات خواب: ایجاد محیط خواب مناسب و استفاده از تکنیکهای آرامسازی پیش از خواب میتواند به کاهش علائم کمک کند.
نتیجهگیری
براکسیسم یا دندان ساییدگی یک اختلال شایع است که میتواند منجر به مشکلات جدی دندانی، فکی و حتی عصبی شود. با تشخیص به موقع و درمان مناسب میتوان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. افرادی که از علائم این بیماری رنج میبرند باید به دنبال مشاوره پزشکی و دندانپزشکی برای درمان موثر باشند.