در مواجهه با بحران جهانی ناشی از مقاومت روزافزون باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌های موجود، دانشمندان به تازگی بخشی از سیستم ایمنی بدن را کشف کرده‌اند که می‌تواند منبع جدیدی از آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی باشد. این یافته نویدبخش تغییر چشمگیری در نحوه مقابله بدن با عفونت‌ها و احتمالاً توسعه داروهای جدید است.
پروتئازوم: قهرمان پنهان سلولی
پروتئازوم، ساختاری میکروسکوپی که در تمامی سلول‌های بدن یافت می‌شود، از دیرباز به عنوان مجموعه‌ای برای بازیافت پروتئین‌های قدیمی شناخته می‌شد. عملکرد اصلی این سیستم، تجزیه و بازیافت پروتئین‌های غیرمفید به قطعات کوچکتر برای بازسازی و تولید پروتئین‌های جدید بوده است. اما تحقیقات جدید نشان میدهد که پروتئازوم نقش پنهانی فراتر از بازیافت دارد.
مکانیسم دفاعی جدید: تغییر نقش پروتئازوم
تحقیقات انجام شده در موسسه‌های علمی مختلف در اسرائیل نشان میدهد که وقتی سلول توسط باکتری آلوده می‌شود، پروتئازوم وارد یک حالت مخفی و غیرمنتظره می‌گردد. در این حالت، این ساختار معمولاً مسئول تجزیه و بازیافت پروتئین‌ها به یک “کارخانه” تولید آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی تبدیل می‌شود. به طور خاص:
- تشخیص عفونت: سلول‌های آلوده توسط باکتری‌ها، سیگنال‌های خاصی را آزاد می‌کنند که پروتئازوم را از حالت بازیافتی به حالت دفاعی هدایت می‌کند.
- تغییر ساختاری: این تغییر ساختاری باعث می‌شود تا پروتئازوم دیگر تنها به تفکیک پروتئین‌ها نپردازد، بلکه به تولید ترکیبات ضد میکروبی بپردازد.
- تولید مواد ضد میکروبی: در این حالت، پروتئازوم پروتئین‌های قدیمی و غیرضروری را به مولکول‌هایی تبدیل می‌کند که به طور مستقیم به باکتری‌های مهاجم حمله کرده و لایه خارجی آن‌ها را تضعیف می‌کند.
- اثر ضدعفونی کننده: این مولکول‌های تولید شده قادرند با تخریب پوشش محافظ باکتری‌ها، آن‌ها را از بین ببرند. آزمایش‌های انجام‌شده روی سلول‌ها و مدل‌های حیوانی نشان میدهد که در صورت غیرفعال کردن پروتئازوم، سلول‌ها بسیار در معرض عفونت قرار می‌گیرند.
جزئیات عملکرد و اهمیت آن
این کشف نه تنها عملکرد جدیدی از پروتئازوم را آشکار می‌کند، بلکه به ما نشان میدهد که بدن انسان دارای یک سیستم دفاعی پنهان و بسیار کارآمد است. با تغییر ساختاری پروتئازوم در زمان عفونت، سلول‌ها به سرعت پاسخ می‌دهند و با تولید مواد ضد میکروبی، جلوی گسترش باکتری‌های مضر را می‌گیرند. به عبارت دیگر:
- واکنش سریع به عفونت: این فرآیند اجازه میدهد تا بدن بلافاصله پس از ورود باکتری‌ها، پاسخ دفاعی قوی و موثری از خود نشان دهد.
- کاهش خطر عفونت گسترده: با تولید این آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی، سلول‌ها توانایی مقابله با عفونت‌های باکتریایی را دارند و از پیشرفت بیماری‌های جدی جلوگیری می‌شود.
- بستر نوین برای داروسازی: شناسایی این مکانیسم پنهان، افق‌های تازه‌ای را در پژوهش‌های دارویی باز می‌کند. دانشمندان می‌توانند با الهام از این فرآیند طبیعی، به توسعه داروهایی بپردازند که از مولکول‌های ضد میکروبی بدن تقلید می‌کنند و ممکن است در مقابله با سوپرباگ‌های مقاوم به دارو موفق‌تر عمل کنند.
دیدگاه کارشناسان درباره این کشف
پروفسور یفات مربل از موسسه ویزمن علوم در اسرائیل درباره این کشف اظهار داشت:
“این بسیار هیجان‌انگیز است، زیرا ما هیچ‌گاه نمی‌دانستیم این فرآیند در داخل سلول‌های ما اتفاق می‌افتد.”
همچنین، پروفسور دنیل دیویس از کالج امپریال لندن بیان کرد:
“این یافته‌ها به طور کامل دیدگاه ما از نحوه مبارزه بدن با عفونت‌های باکتریایی را تغییر می‌دهند.”
با این حال، وی تأکید کرد که تبدیل این کشف به یک منبع جدید برای تولید آنتی‌بیوتیک‌ها نیازمند آزمایشات و تحقیقات بیشتری است.
نتیجه گیری
کشف عملکرد جدید پروتئازوم، که در زمان عفونت به تولید مولکول‌های ضد میکروبی می‌پردازد، به عنوان یک نقطه عطف در درک ما از سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شود. این فرآیند نه تنها واکنش سریع و موثری را در برابر باکتری‌های بیماری‌زا تضمین می‌کند، بلکه افق‌های نوینی برای توسعه داروهای ضد میکروبی باز می‌نماید. امید است که با ادامه تحقیقات و درک عمیق‌تر این مکانیسم، بتوان داروهایی ساخت که بتوانند جایگزین آنتی‌بیوتیک‌های فعلی شوند و در مبارزه با سوپرباگ‌ها به کار گرفته شوند.
