یکی از پیشرفت‌های مهم در حوزه پزشکی چشم، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم آسیب‌های قرنیه است. در حالی که بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌ها می‌توانند منجر به مشکلات دائمی در بینایی شوند، تحقیقات جدید نشان داده‌اند که با بهره‌گیری از درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی می‌توان به ترمیم و بازسازی قرنیه‌های آسیب‌دیده کمک کرد. در این مقاله، به بررسی نتایج یک مطالعه جدید و فرآیند نوآورانه‌ای خواهیم پرداخت که در آن از سلول‌های بنیادی برای بهبود آسیب‌های قرنیه استفاده شده است.
آسیب های قرنیه و چالش های درمان آن
قرنیه، لایه بیرونی چشم، نقش بسیار حیاتی در وضوح بینایی دارد. این لایه شفاف و منحنی‌شکل، پرتوهای نوری را به سمت عدسی هدایت می‌کند و در فرآیند دیداری موثر است. در صورتی که قرنیه آسیب ببیند یا دچار بیماری شود، می‌تواند تاثیرات منفی غیرقابل برگشتی بر روی بینایی داشته باشد. یکی از مشکلات عمده زمانی است که قرنیه نمی‌تواند به طور طبیعی سلول‌های جدید تولید کند، به ویژه در صورت آسیب به سلول‌های اپیتلیال لیمبال که مسئول بازسازی قرنیه هستند.
در این شرایط، آسیب به قرنیه ممکن است موجب مشکلات جدی در بینایی و حتی ناتوانی در درمان با روش‌های معمول شود. یکی از این مشکلات، کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال است که به دلیل تخریب این سلول‌ها، فرآیند بازسازی قرنیه مختل می‌شود.
روش درمان جدید با سلول های بنیادی
در پاسخ به این مشکل، محققان راهکار جدیدی را معرفی کرده‌اند که از سلول‌های بنیادی برای بازسازی قرنیه‌های آسیب‌دیده استفاده می‌کند. در این روش درمانی، سلول‌های بنیادی از چشم سالم فرد گرفته شده و سپس در شرایط آزمایشگاهی کشت داده می‌شوند تا به تعداد کافی برسند. این سلول‌های بنیادی سپس در قالب یک پیوند بافتی به چشم آسیب‌دیده منتقل می‌شوند. فرآیند کشت این سلول‌ها دو تا سه هفته زمان می‌برد.
پس از این مرحله، پیوند با جراحی به قرنیه آسیب‌دیده وصل می‌شود و به این ترتیب، توانایی بازسازی قرنیه مجدداً به چشم بیمار باز می‌گردد. این روش که به نام درمان سلول‌های اپیتلیال لیمبال اتولوگ کشت‌شده (CALEC) شناخته می‌شود، در مطالعات اولیه نتایج قابل توجهی داشته است.
نتایج اولیه آزمایشات بالینی
محققان در اولین آزمایشات بالینی خود این روش را بر روی 14 بیمار که به مدت 18 ماه تحت درمان و پیگیری قرار گرفتند، آزمایش کردند. نتایج نشان داد که این درمان هم عملی و هم ایمن است. در واقع، در اولین کارآزمایی، بر روی چهار بیمار مشخص شد که روش CALEC ایمن و ممکن است، به طوری که در ترمیم سطح قرنیه بیش از 90 درصد مؤثر بوده است.
دکتر «اولا جورکوناس»، محقق ارشد این پروژه و دستیار مدیر خدمات قرنیه در بوستون، در این رابطه بیان کرد که این درمان نه تنها ایمن است، بلکه موجب تغییرات مثبت در بیمارانی که آسیب‌های قرنیه آن‌ها غیرقابل درمان به نظر می‌رسید، شده است.
نحوه عملکرد سلول های اپیتلیال لیمبال
قرنیه به طور طبیعی از سلول‌های اپیتلیال لیمبال که در مرز خارجی آن قرار دارند، برای بازسازی خود استفاده می‌کند. این سلول‌ها نقش بسیار مهمی در حفظ شفافیت و سلامت قرنیه ایفا می‌کنند. با این حال، در اثر آسیب‌های شدید به قرنیه، این سلول‌ها می‌توانند از بین بروند، که منجر به وضعیت خطرناکی به نام کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال می‌شود.
زمانی که چنین مشکلی به وجود می‌آید، قرنیه نمی‌تواند به صورت طبیعی خود را ترمیم کند و در نتیجه، بینایی فرد به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در برخی موارد، آسیب‌های شدید به قرنیه به حدی می‌رسد که جراحی تعویض قرنیه نیز دیگر قابل انجام نیست. در این شرایط، روش‌های نوین مانند CALEC می‌توانند به کمک بیماران بیایند.
نتایج درمانی و میزان موفقیت
محققان گزارش داده‌اند که پس از انجام این روش درمانی، در نیمی از شرکت‌کنندگان مطالعه، قرنیه ظرف مدت سه ماه به طور کامل ترمیم شد. این میزان موفقیت پس از یک سال و نیم به حدود 80 درصد افزایش یافت. از سوی دیگر، اگر افراد به بهبودی نسبی دست یابند، میزان موفقیت کلی این روش به 90 درصد می‌رسد.
مهمتر از همه، این درمان هیچ عارضه جانبی جدی برای اهداکنندگان سلول‌های بنیادی و همچنین بیماران دریافت‌کننده پیوند نداشته است. این نکته نشان‌دهنده ایمنی بالای روش CALEC است و به محققان این اطمینان را میدهد که این درمان می‌تواند در آینده به گزینه‌ای مؤثر و پایدار برای ترمیم آسیب‌های قرنیه تبدیل شود.
چشم انداز آینده و نیاز به تحقیقات بیشتر
در حالی که نتایج به دست آمده امیدوارکننده است، محققان تاکید دارند که این روش هنوز در مرحله آزمایشی است و نیاز به انجام آزمایشات بیشتر و بررسی‌های بالینی دارد. آن‌ها همچنین در نظر دارند که این روش را با استفاده از سلول‌های بنیادی از چشم‌های اهداکنندگان فوت شده گسترش دهند، که می‌تواند امکانات درمانی بیشتری را برای بیماران فراهم کند.
در نهایت، محققان امیدوارند که با پیشرفت‌های بیشتر در این حوزه، درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی بتوانند به یک روش درمانی استاندارد برای ترمیم آسیب‌های قرنیه تبدیل شوند.
نتیجه گیری
ترمیم آسیب‌های قرنیه با استفاده از سلول‌های بنیادی یک قدم بزرگ در علم پزشکی و درمان مشکلات بینایی است. این روش نوآورانه که تحت عنوان CALEC شناخته می‌شود، نتایج امیدوارکننده‌ای در ترمیم قرنیه‌های آسیب‌دیده نشان داده است. با وجود اینکه این درمان هنوز در مراحل اولیه است، نتایج اولیه موفقیت‌آمیز و ایمنی بالای آن، نویدبخش آینده‌ای روشن برای کسانی است که با مشکلات جدی در قرنیه روبرو هستند. به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه چندان دور، این روش می‌تواند به گزینه‌ای استاندارد برای درمان مشکلات قرنیه تبدیل شود.
