در سال‌های اخیر، ریز پلاستیک‌ها به یکی از دغدغه‌های اصلی در زمینه آلودگی محیط زیست و تأثیرات آن بر سلامت انسان تبدیل شده‌اند. این ذرات میکروسکوپی که از تجزیه پلاستیک‌ها به‌وجود می‌آیند، به راحتی وارد بدن انسان می‌شوند و بر بسیاری از ارگان‌ها و سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارند. مطالعات جدید نشان می‌دهند که ریز پلاستیک‌ها حتی به مغز انسان نیز نفوذ می‌کنند و می‌توانند مشکلات جدی به همراه داشته باشند. این مقاله به بررسی تأثیرات ریز پلاستیک‌ها بر سلامت مغز و روش‌های کاهش تماس با این ذرات مضر پرداخته است.
ریز پلاستیک ها و تأثیرات آنها بر سلامت مغز
پلاستیک‌ها تجزیه‌پذیر نیستند و به تدریج به ذرات ریزتر تبدیل می‌شوند. این ذرات میکروسکوپی یا ریز پلاستیک‌ها به‌دلیل اندازه کوچک خود قادرند از طریق استنشاق یا بلعیدن وارد بدن شوند. با توجه به این که ریز پلاستیک‌ها در سراسر محیط زیست پراکنده هستند، احتمال تماس با آنها برای انسان‌ها بسیار بالاست.
ریز پلاستیک‌ها به‌طور مداوم به محیط زیست وارد می‌شوند و طبق برآوردها، میزان انتشار آنها بین 10 تا 40 میلیون تن در سال است و این مقدار ممکن است تا سال 2040 دو برابر شود. این ذرات پلاستیکی به راحتی وارد زنجیره غذایی شده و در نهایت به بدن انسان می‌رسند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ریز پلاستیک‌ها می‌توانند در مغز انسان جمع شوند و اثرات منفی زیادی بر سلامت این ارگان حیاتی بگذارند.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که ریز پلاستیک‌ها در مغز انسان بیشتر از هر ارگان دیگری یافت می‌شوند. این یافته‌ها نگران‌کننده هستند، زیرا نشان می‌دهند که اثرات این ذرات میکروسکوپی ممکن است جدی‌تر از آنچه که تصور می‌شده باشد. مطالعه‌ای که به‌تازگی منتشر شده، نشان میدهد که میزان ریز پلاستیک‌ها در مغز افراد فوت‌شده در سال‌های اخیر، به‌طور متوسط 50 درصد بیشتر از افرادی است که چند سال پیش فوت کرده‌اند. این مسأله به‌وضوح نشان‌دهنده رشد فزاینده آلودگی پلاستیکی و تأثیرات آن بر سلامت انسان است.
چگونه از تماس با ریز پلاستیک ها جلوگیری کنیم؟
اگرچه جلوگیری کامل از تماس با ریز پلاستیک‌ها تقریباً غیرممکن است، اما روش‌هایی وجود دارند که می‌توانند میزان تماس با این ذرات مضر را به حداقل برسانند. در این بخش به برخی از راهکارهایی که توسط محققان و کارشناسان به‌منظور کاهش تماس با ریز پلاستیک‌ها پیشنهاد شده است، اشاره خواهیم کرد.
1. اجتناب از آب بطری شده و استفاده از آب شیر
مطالعات نشان داده‌اند که آب بطری‌شده یکی از بزرگ‌ترین منابع ریز پلاستیک‌ها است. برای مثال، تحقیقی در نشریه Environmental Science and Technology نشان داده که تغییر از آب بطری‌شده به آب شیر می‌تواند مصرف ریز پلاستیک‌ها را از 90,000 در سال به 4,000 کاهش دهد. این تغییر می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش تماس با ریز پلاستیک‌ها داشته باشد.
همچنین، یک مطالعه دیگر نشان داده که جوشاندن آب و عبور آن از فیلتر قهوه می‌تواند تا 90 درصد ریز پلاستیک‌ها را از آب حذف کند. این روش‌های ساده ولی مؤثر می‌توانند به کاهش تماس با ریز پلاستیک‌ها کمک کنند.
2. استفاده از چای کیسه ای بدون پلاستیک
چای کیسه‌ای یکی دیگر از منابع مهم ریز پلاستیک‌ها است. بسیاری از کیسه‌های چای امروزه حاوی پلاستیک هستند که می‌تواند به نوشیدنی نهایی منتقل شود. تحقیقی در سال 2019 نشان داد که وقتی یک چای کیسه‌ای در آب 95 درجه سانتی‌گرادی خیسانده می‌شود، بیش از 14 میلیارد ذره ریز پلاستیک به نوشیدنی نهایی منتقل می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، میتوان از چای‌های باز یا چای کیسه‌ای بدون پلاستیک استفاده کرد.
3. جلوگیری از استفاده از پلاستیک در خانه
در خانه، بسیاری از محصولات پلاستیکی مانند لباس‌ها، مبلمان، پرده‌ها، فرش‌ها و اسباب‌بازی‌ها ممکن است ریز پلاستیک‌ها را رها کنند. آیدان چارون، مدیر ارشد در Global Earth Day، پیشنهاد می‌کند که برای کاهش تماس با ریز پلاستیک‌ها، باید از خرید محصولاتی که از نایلون یا پلی‌استر ساخته شده‌اند خودداری کرد. به علاوه، جاروبرقی کشیدن مداوم و استفاده از فیلترهای مخصوص برای کاهش ریز پلاستیک‌ها بسیار مؤثر است.
4. استفاده از مواد طبیعی به جای پلاستیک
استفاده از مواد طبیعی مانند شیشه، چوب، بامبو و پنبه به جای پلاستیک می‌تواند راهی مؤثر برای کاهش تماس با ریز پلاستیک‌ها باشد. همچنین، نصب فیلتر گیرنده میکروفیبر در ماشین‌های لباسشویی و خشک‌کن‌ها می‌تواند از رها شدن ریز پلاستیک‌ها در محیط جلوگیری کند.
5. کاهش استفاده از محصولات زیبایی حاوی پلاستیک
صنعت زیبایی و مراقبت شخصی یکی از منابع بزرگ آلودگی پلاستیکی است. بسیاری از محصولات بهداشتی حاوی مواد شیمیایی پلاستیکی مانند فتالات‌ها هستند که می‌توانند ریز پلاستیک‌ها را به محیط اضافه کنند. برای کاهش این آلودگی، میتوان از محصولات زیبایی بدون میکروبییدهای پلاستیکی استفاده کرد.
آیا برای آینده امیدی هست؟
اگرچه تغییرات زیادی در نحوه تولید و مصرف پلاستیک‌ها ایجاد نشده است، برخی نوآوری‌ها در زمینه مواد زیستی ممکن است به کمک انسان‌ها بیایند تا از پلاستیک‌ها رهایی یابند. مواد زیستی می‌توانند به‌عنوان جایگزینی برای پلاستیک‌ها در برخی موارد استفاده شوند، هرچند هنوز چالش‌های زیادی وجود دارد. اردل، متخصص در این زمینه، امیدوار است که با پیشرفت علم و تکنولوژی، بتوان از مواد زیستی برای تولید بسته‌بندی‌های زیست‌تخریب‌پذیر استفاده کرد.
نتیجه گیری
ریز پلاستیک‌ها یک تهدید جدی برای سلامت انسان و محیط زیست به شمار می‌آیند. این ذرات میکروسکوپی به راحتی وارد بدن انسان شده و تأثیرات منفی زیادی بر سلامتی دارند. هرچند که جلوگیری کامل از تماس با آنها غیرممکن است، اما با رعایت برخی نکات ساده میتوان میزان تماس با ریز پلاستیک‌ها را به حداقل رساند. امیدواریم با ادامه تحقیقات و استفاده از مواد جایگزین، بتوانیم در آینده به‌طور مؤثری از این معضل زیست‌محیطی و بهداشتی رهایی یابیم.
