ورزش کردن از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سلامت جسمی و روانی انسان‌ها است. اما این پرسش مطرح است که آیا تأثیرات مثبت فعالیت بدنی بین زنان و مردان یکسان است؟ یافته‌های علمی اخیر نشان می‌دهند که ممکن است جنسیت افراد نقش مهمی در میزان بهره‌مندی از فواید ورزش ایفا کند. این مقاله به بررسی نتایج پژوهش‌های گسترده‌ای می‌پردازد که تفاوت تأثیر ورزش بر سلامت زنان و مردان را تحلیل کرده‌اند.
آیا تأثیر ورزش بر زنان و مردان یکسان است؟
تحقیقات جدید نشان میدهد که پاسخ این سؤال منفی است. داده‌های به‌دست‌آمده از یک مطالعه طولانی‌مدت که در سال ۲۰۲۴ منتشر شده، بیانگر آن است که زنان در مقایسه با مردان، با مدت زمان کمتری ورزش، می‌توانند از مزایای چشم‌گیرتری برخوردار شوند.
این مطالعه گسترده که داده‌های بیش از ۴۱۲ هزار بزرگسال آمریکایی بین ۲۷ تا ۶۱ سال را مورد بررسی قرار داده است، نشان داد که ورزش با شدت متوسط تا شدید، در کاهش خطر مرگ به‌ویژه مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی-عروقی، تأثیر بیشتری بر زنان دارد.
- زنان فقط با ۱۴۰ دقیقه ورزش هوازی در هفته، به سطحی از کاهش خطر مرگ می‌رسند که مردان برای دستیابی به آن نیازمند ۳۰۰ دقیقه ورزش در هفته هستند.
- زنان فعال نسبت به زنان کم‌تحرک، تا ۲۴ درصد کمتر در معرض مرگ زودرس قرار می‌گیرند؛ این عدد برای مردان فقط ۱۵ درصد است.
چگونه پژوهش انجام شد؟
مطالعه یادشده از طریق تحلیل اطلاعات نظرسنجی ملی سلامت (NHIS) صورت گرفته است. این نظرسنجی یکی از جامع‌ترین منابع آماری در ایالات متحده آمریکا بوده که داده‌های آن در بازه زمانی ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۷ جمع‌آوری شده‌اند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن در ابتدای دوره، مانند سرطان یا بیماری‌های قلبی، از تحقیق حذف شدند.
- مرگ و میرها از طریق تطبیق اطلاعات با پایگاه ملی مرگ‌ومیر آمریکا (NDI) شناسایی شد.
- در مجموع، ۳۹ هزار و ۹۳۵ مورد مرگ ثبت شده که حدود ۱۱ هزار و ۶۷۰ مورد آن مربوط به بیماری‌های قلبی-عروقی بود.
- پژوهشگران با بررسی نوع، شدت، مدت و دفعات ورزش‌های اعلام‌شده از سوی شرکت‌کنندگان، ارتباط بین فعالیت فیزیکی و کاهش خطر مرگ را تحلیل کردند.
زنان چگونه از زمان کمتری ورزش، سود بیشتری می برند؟
یکی از نتایج جالب این تحقیق، تأکید بر بهره‌مندی بیشتر زنان از مدت‌زمان کمتر فعالیت بدنی است. به‌عبارتی زنان برای دریافت مزایای قابل توجه، نیاز به تمرینات شدید و طولانی‌مدت ندارند.
- تفاوت در ساختار فیزیولوژیکی و هورمونی زنان نسبت به مردان
- پاسخ بهتر بدن زنان به تحریکات قلبی-عروقی در اثر ورزش
- بهینه‌تر بودن بازسازی سلولی در بدن زنان پس از فعالیت بدنی
به‌عنوان مثال، در حالی که مردان باید حدود ۳۰۰ دقیقه در هفته ورزش هوازی انجام دهند تا خطر مرگ کلی را تا ۱۸ درصد کاهش دهند، زنان همین میزان کاهش را با ۱۴۰ دقیقه ورزش در هفته تجربه می‌کنند.
تأثیر تمرینات قدرتی بر مرگ و میر در زنان و مردان
تمرینات قدرتی مانند وزنه‌زدن نیز نقش مهمی در کاهش خطر مرگ‌ومیر دارند. زنان نسبت به مردان، حتی با دفعات کمتر تمرین قدرتی، نتایج چشم‌گیرتری را تجربه می‌کنند.
- زنان با حداقل ۲ جلسه تمرین قدرتی در هفته، خطر مرگ کلی را تا ۱۹ درصد کاهش دادند.
- در مردان، این کاهش فقط ۱۱ درصد بود.
- در زمینه مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی، زنان با تمرین قدرتی تا ۳۰ درصد کاهش خطر را تجربه کردند، در حالی‌که این رقم برای مردان ۱۱ درصد بود.
این یافته‌ها اهمیت ورزش قدرتی را برای زنان دو چندان می‌کنند؛ چراکه تأثیر مستقیم و قابل‌توجهی بر سلامت قلب و عروق دارد.
محدودیت های پژوهش و تفسیر نتایج
مانند هر پژوهش علمی، این تحقیق نیز دارای محدودیت‌هایی است. مهم‌ترین نکته این است که داده‌های ورزشی شرکت‌کنندگان به‌صورت خوداظهاری جمع‌آوری شده‌اند. یعنی امکان اغراق یا کم‌گویی در مورد میزان فعالیت وجود دارد.
- فقط فعالیت‌های زمان فراغت بررسی شده‌اند و ورزش‌های روزمره یا شغلی لحاظ نشده‌اند.
- تغییر عادات ورزشی در طول زمان در نظر گرفته نشده است.
- شرایط پزشکی پنهان یا تشخیص‌داده‌نشده ممکن است در نتایج تأثیرگذار باشند.
با وجود این محدودیت‌ها، نتایج این تحقیق با متاآنالیزهای قبلی نیز هم‌راستا بوده‌اند؛ از جمله مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ در مجله Circulation منتشر شد و نشان داد زنان ارتباط قوی‌تری بین ورزش و کاهش مرگ‌ومیر نسبت به مردان دارند.
چرا باید زنان را به ورزش بیشتر تشویق کرد؟
داده‌ها به‌وضوح نشان می‌دهند که زنان با اختصاص زمان اندک برای ورزش، می‌توانند از مزایای بزرگی برخوردار شوند. این یافته، رویکرد انگیزشی بسیار قدرتمندی را فراهم می‌کند تا زنان به فعالیت بدنی روی بیاورند.
تمرین‌هایی که توصیه می‌شوند:
- تمرین‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، رقص یا دویدن سبک
- تمرین‌های قدرتی مانند استفاده از وزنه‌های سبک، تمرین با کش‌های مقاومتی یا کار با دستگاه‌های بدنسازی
- به گفته دکتر کریستین آلبرت، رئیس بخش قلب در مؤسسه اسمیدت، حتی مقادیر کمی ورزش هم می‌تواند برای زنان فواید زیادی به همراه داشته باشد و گامی مؤثر در جهت سلامت بلندمدت باشد.
نتیجه گیری
پژوهش‌های معتبر نشان می‌دهند که زنان از نظر فیزیولوژیکی بهره‌وری بالاتری از فعالیت بدنی نسبت به مردان دارند. آن‌ها با زمان و شدت کمتر ورزش، می‌توانند به نتایجی مشابه یا حتی بهتر از مردان دست یابند. این موضوع می‌تواند دلیلی مهم برای ترویج ورزش منظم میان زنان باشد، به‌ویژه در جوامعی که سبک زندگی کم‌تحرک در حال افزایش است.
در نهایت، فرقی نمی‌کند زن باشید یا مرد، آنچه اهمیت دارد این است که ورزش کردن به‌عنوان بخشی از سبک زندگی، به سلامت کلی، افزایش طول عمر و پیشگیری از بیماری‌های مزمن کمک می‌کند. اما اگر شما زنی هستید که تاکنون ورزش نکرده‌اید، بدانید که حتی گام‌های کوچک می‌توانند تفاوت بزرگی در سلامتی‌تان ایجاد کنند.
