اختلال عصبی عملکردی چیست؟ علائم، علل و روش‌ های درمان آن

اختلال عصبی عملکردی (Functional Neurological Disorder یا FND) یکی از مشکلات پیچیده و چالش‌برانگیز در زمینه اختلالات عصبی است که ممکن است به راحتی قابل شناسایی نباشد و به دلیل شباهت‌هایی که با دیگر بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس یا سکته دارد، گاهی اوقات تشخیص آن دشوار است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است علائمی مشابه با بیماری‌های عصبی شناخته‌شده تجربه کنند، اما در آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های مغزی هیچ نشانه‌ای از آسیب‌های فیزیکی به سیستم عصبی دیده نمی‌شود. در این مقاله، به بررسی علائم، علت‌ها، تشخیص و روش‌های درمان اختلال عصبی عملکردی خواهیم پرداخت.

اختلال عصبی عملکردی چیست؟

اختلال عصبی عملکردی به اختلالاتی اطلاق می‌شود که سیستم عصبی بدن را تحت تاثیر قرار داده و عملکرد آن را مختل می‌کند. برخلاف بسیاری از بیماری‌های عصبی که در تصاویر مغزی یا آزمایش‌های پزشکی قابل مشاهده هستند، اختلال عصبی عملکردی هیچ آسیب فیزیکی در سیستم عصبی به وجود نمی‌آورد و به جای آن، عملکرد و نحوه پردازش اطلاعات در مغز دچار اختلال می‌شود. در واقع، این اختلال به مشکل نرم‌افزاری مغز نسبت به مشکل سخت‌افزاری اشاره دارد.

در این وضعیت، سیستم عصبی پیام‌ها را به درستی ارسال یا دریافت نمی‌کند و باعث بروز مشکلاتی در حرکت، هماهنگی حرکات، احساسات و حتی شناخت فرد می‌شود. علائم این اختلال می‌توانند به شدت از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و معمولاً به صورت غیرقابل پیش‌بینی ظاهر می‌شوند.

علائم اختلال عصبی عملکردی چیست؟

اختلال عصبی عملکردی می‌تواند طیف وسیعی از علائم را در بدن ایجاد کند. این علائم می‌توانند در هر فرد به شکلی متفاوت بروز پیدا کنند و گاهی اوقات بسیار شدید و ناتوان‌کننده باشند. علائم عمومی این اختلال عبارتند از:

• مشکلات حرکتی: افراد مبتلا به اختلال عصبی عملکردی ممکن است قادر به راه رفتن نباشند یا دچار مشکلات حرکتی مانند لرزش، پرش‌های عضلانی، یا حرکات تیک‌وار شوند. این اختلالات به شدت می‌توانند بر توانایی‌های حرکتی فرد تأثیر بگذارند و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهند.
• علائم حسی: افراد مبتلا ممکن است دچار بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن در اندام‌های بدن یا حتی از دست دادن حواس مانند بینایی یا شنوایی شوند.
• علائم شناختی: برخی از مبتلایان دچار مه‌آلودگی مغزی، مشکلات در تمرکز یا یافتن کلمات مناسب می‌شوند. این نوع مشکلات می‌تواند باعث بروز اختلال در تفکر و حافظه فرد گردد.
• علائم انفصالی: در برخی موارد، افراد مبتلا ممکن است دچار تشنج‌های عملکردی، بی‌هوشی یا از دست دادن هوشیاری شوند.
• درد مزمن و خستگی: یکی دیگر از علائم رایج اختلال عصبی عملکردی، دردهای مزمن و خستگی شدید است که می‌تواند همراه با سایر علائم ذکرشده باشد.

این علائم می‌توانند شدید و آزاردهنده باشند و بدون درمان مناسب، به مدت طولانی ادامه یابند. در برخی موارد، افراد ممکن است به مدت دهه‌ها از ویلچر استفاده کنند یا به دلیل ناتوانی‌های حرکتی در زندگی روزمره با مشکلات زیادی روبه‌رو شوند.

اختلال عصبی عملکردی چقدر شایع است؟

اختلال عصبی عملکردی یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی است که در مراکز اورژانس و کلینیک‌های نورولوژی مشاهده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که سالانه از هر صدهزار نفر حدود ۱۰ تا ۲۲ نفر به این اختلال مبتلا می‌شوند، که این میزان شیوع حتی از بیماری‌هایی مانند ام‌اس (Multiple Sclerosis) بیشتر است. با این حال، بسیاری از پزشکان به دلیل ناآگاهی یا عدم تجربه کافی در تشخیص این اختلال، ممکن است آن را اشتباه تشخیص دهند و این موضوع باعث تأخیر در درمان می‌شود.

این اختلال اغلب به اشتباه به عنوان یک بیماری نادر در نظر گرفته می‌شود، در حالی که در واقع یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی محسوب می‌شود. بنابراین، آگاهی‌رسانی در مورد این بیماری و تشخیص صحیح آن در مراحل اولیه بسیار اهمیت دارد.

چه کسانی به اختلال عصبی عملکردی مبتلا می‌ شوند؟

اختلال عصبی عملکردی می‌تواند افراد از هر سن و جنسیتی را تحت تاثیر قرار دهد، اما تحقیقات نشان می‌دهند که این اختلال در زنان و به ویژه در افراد جوان شایع‌تر است. تقریبا دوسوم از افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، زنان هستند. این تفاوت جنسیتی به تدریج با افزایش سن کاهش می‌یابد.

علت‌های مختلفی می‌توانند به ابتلا به اختلال عصبی عملکردی منجر شوند. این عوامل شامل شرایط بیولوژیکی، روان‌شناختی و اجتماعی هستند. تجربیات آسیب‌زای زندگی، اضطراب و افسردگی می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند. همچنین، رویدادهای استرس‌زا، بیماری‌های جسمی یا جراحات نیز می‌توانند علائم اختلال عصبی عملکردی را تشدید کنند. با این حال، همه افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، لزوماً تجربه استرس یا تروما نداشته‌اند.

روش‌ های درمان اختلال عصبی عملکردی

در حال حاضر هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال عصبی عملکردی وجود ندارد، اما درمان‌های مختلفی می‌توانند به بهبود وضعیت فرد کمک کنند. یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان، توان‌بخشی شخصی‌سازی‌شده است که تحت نظر پزشکان با تجربه انجام می‌شود. برخی افراد نیاز دارند که تحت درمان تیمی چندرشته‌ای قرار گیرند که شامل فیزیوتراپیست‌ها، کاردرمانگران، گفتاردرمانگران، روان‌شناسان و پزشکان می‌شود.

یکی از نکات کلیدی در درمان این اختلال، آگاهی و آموزش دقیق بیمار در مورد وضعیت خود است. هنگامی که بیمار اطلاعات کافی در مورد اختلال خود داشته باشد، می‌تواند انتظارات واقعی‌تری داشته باشد و با کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس، فرآیند بهبودی تسریع شود. علاوه بر این، درمان سایر مشکلات همراه مانند اضطراب یا افسردگی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت کلی بیمار کمک کند.

نتیجه‌ گیری

اختلال عصبی عملکردی یکی از اختلالات پیچیده و گاهی اوقات نادیده‌گرفته‌شده است که می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا بگذارد. علائم این اختلال می‌توانند از مشکلات حرکتی تا اختلالات شناختی و حسی متغیر باشند. تشخیص به‌موقع و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده تحت نظر تیم پزشکی متخصص، می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. با افزایش آگاهی و تحقیقات در این زمینه، امیدواری به درمان‌های موثرتر و استانداردهای مراقبتی بهتر برای مبتلایان به اختلال عصبی عملکردی وجود دارد.